Wokół "Der Gedanke". Spór Russella z Fregem o naturę myśli, sądu i faktu
DOI:
https://doi.org/10.14394/filnau.2021.0001Słowa kluczowe:
Frege, Russell, thought, proposition, fact, truth, KantAbstrakt
This paper discusses various aspects of thought (der Gedanke) according to Frege. I analyze Frege’s arguments that support key differences between thought and presentation (Vorstellung). On the other hand, I contrast Frege’s standpoint with Russell’s position. Frege’s thought is the equivalent of Russell’s proposition. However, there are vast differences between the elements that constitute thought and proposition. Consequently, there is a difference in the ontological status between the thoughtF (der Gedanke) and the propositionR. The relation between fact — that is, the true thought — and the True (das Wahre) is the crucial point here. Although there are numerous interpretations of Frege’s view on this matter, it seems that all of them lead to serious difficulties. The considerations revolve around the following question: is Frege a consistent Platonist or a follower of the Kantian tradition?
Bibliografia
Angelelli I. (1967), Studies on Gottlob Frege and Traditional Philosophy, Dordrecht: Reidel. https://doi.org/10.1007/978-94-017-3175-1
Angelelli I. (1979), Frege’s Notion of “Bedeutung” [w:] Logic, Methodology and Philosophy of Science VI, L. Cohen, J. Łoś, H. Pfeifer, K. Podewski (eds.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Amsterdam–New York–Oxford: North Holland, 735-753. https://doi.org/10.1016/S0049-237X(09)70231-9
Baldwin T. (1991), The Identity Theory of Truth, „Mind” 100, 35-52. https://doi.org/10.1093/mind/C.397.35
Besler G. (2010), Gottloba Fregego koncepcja analizy filozoficznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Blandzi S. (1992), Henologia, meontologia, dialektyka, Warszawa: IFiS PAN.
Burkhardt H., Dufour C. (1991), Part/Whole I: History [w:] Handbook of Metaphysics and Ontology, vol. 2, H. Burkardt, B. Smith (eds.), Munich: Philosophia, 663-673.
Carl W. (1994), Frege’s Theory of Sense and Reference: Its Origins and Scope, Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139172356
Chrudzimski A. (1997), Od Brentana do Husserla. Ontologia intencjonalności, „Principia” XVIII-XIX, 71-94.
Coffa J. A. (1980), Russell as a Platonic Dialogue: The Matter of Denoting, „Synthese” 45, 43-70. https://doi.org/10.1007/BF00413986
Davidson D. (1969), True to the Facts, „Journal of Philosophy” 66, 748-764 [przekład polski: Zgodność z faktami, przeł. M. Szczubiałka [w:] Eseje o prawdzie, języku i umyśle, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1992, 33-59]. https://doi.org/10.2307/2023778
Dodd J., Hornsby J. (1992), The Identity Theory of Truth: Reply to Baldwin, „Mind” 101, 319-322. https://doi.org/10.1093/mind/101.402.319
Dummett M. (1991), Frege and Other Philosophers, Oxford: Clarendon Press.
Frege G. (1918), Der Gedanke. Eine Logische Untersuchung, „Beiträge zur Philosophie des deutschen Idealismus” I: 58-77 [tłum. polskie: Frege 1977b].
Frege G. (1977a), Sens i znaczenie [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 60-88.
Frege G. (1977b), Myśl. Studium logiczne [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 101-129.
Frege G. (1977c), Kilka tez o logice [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 132-133.
Frege G. (1977d), Szkic dla Darmstaedtera [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 133-139.
Frege G. (1979), Posthumous Writtings, H. Hermes, F. Kambartel, F. Kaulbach (eds.), transl. P. Long, R. White, Oxford: Blackwell [oryginał niemiecki: Nachgelassene Schriften und wissenschaftlicher Briefwechsel, vol. 1, Hamburg: Meiner, 1969].
Frege G. (1980), Philosophical and Mathematical Correspondence, G. Gabriel et al. (eds.), Oxford: Oxford University Press.
Frege G. (1988), Die Grundlagen der Arithmetik, Hamburg: Meiner.
Gabriel G. (1986), Frege als Neukantianer, „Kant Studien” 77, 84-101. https://doi.org/10.1515/kant.1986.77.1-4.84
Greimann D. (1994), Freges These der Undefinierbarkeit von Wahrheit. Eine Rekonstruktion ihres Inhalts und ihrer Begründung, „Grazer Philosophische Studien” 47, 77-114. https://doi.org/10.5840/gps19944730
Gut A. (2005), Gottlob Frege i problemy filozofii współczesnej, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Hempoliński M. (1975), Thomasa Reida krytyka idealizmu subiektywnego z pozycji filozofii zdrowego rozsądku [w:] Reid T. (1975), Rozważania o władzach poznawczych człowieka, tłum. M. Hempoliński, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hempoliński M. (1989), Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hintikka J. (1992), Intencje intencjonalności [w:] Eseje logiczno-filozoficzne, przeł. A. Grobler, Warszawa: PWN, 106-152.
Husserl E. (2000), Badania logiczne t. II/I, przeł. J. Sidorek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hylton P. (2010), Frege and Russell [w:] The Cambridge Companion to Frege, M. Potter, T. Ricketts (eds.), Cambridge: Cambridge University Press, 509-549. https://doi.org/10.1017/CCOL9780521624282.013
Kahn C. (2018), Platon i dialog sokratyczny, przeł. M. Filipczuk, Warszawa: Teologia Polityczna.
Kant I. (1957), Krytyka czystego rozumu, t. I-II, przeł. R. Ingarden, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kleemeier U. (1997), Gottlob Frege. Kontext-Prinzip und Ontologie, München: Karl Alber.
Korhonen A. (2018), Frege, the Normativity of Logic, and the Kantian Tradition [w:] New Essays on Frege — Between Science and Literature, G. Bengston, S. Säätelä, A. Pichler (eds.), Bergen: Springer, 47-74. https://doi.org/10.1007/978-3-319-71186-7_4
Kremer M. (2010), Sense and Reference [w:] The Cambridge Companion to Frege, M. Potter, T. Ricketts (eds.), Cambridge: Cambridge University Press, 220-292. https://doi.org/10.1017/CCOL9780521624282.007
Künne W. (2007), Abstrakte Gegenstände. Semantik und Ontologie, Frankfurt am Main: Klostermann.
Künne W. (2010), Die Philosophische Logik Freges — Ein Kommentar, Frankfurt am Main: Klostermann.
Kutschera F. (1989), Gottlob Frege — Eine Einführung in sein Werk, Berlin–New York: de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110853933
Łagosz M. (2000), Znaczenie i prawda. Rozważania o Fregowskiej semantyce zdań, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łukasiewicz J. (1920), Logika dwuwartościowa, „Przegląd Filozoficzny” 23, 189-205. [przedruk w: J. Łukasiewicz, Logika i metafizyka, J. Jadacki (red.), Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1998, 110-115].
Moore G. E. (1899), The Nature of Judgment, „Mind” 8, 176-193. https://doi.org/10.1093/mind/VIII.2.176
Przełęcki M. (1986), O paradoksach Platońskiego „Parmenidesa”, „Studia Filozoficzne” 6, 47-62.
Reid T. (1975), Rozważania o władzach poznawczych człowieka, tłum. M. Hempoliński, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Rotter K. (red.) (1997), Próby gramatyki filozoficznej, F. Brentano, G. Frege, Ch. Thiel, przeł. i oprac. K. Rotter, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Russell B. (1904), Meinong’s Theory of Complexes and Assumptions, „Mind” 13, 204-219, 336-354, 509-524. https://doi.org/10.1093/mind/XIII.1.509
Russell B. (1906), On the Nature of Truth, „Proceedings of the Aristotelian Society. New Series” 7, 28-49.
Russell B. (1937), The Principles of Mathematics, London: George Allen & Unwin [pierwsze wyd. 1903].
Russell B. (1956), On Denoting [w:] Logic and Knowledge, London: George Allen & Unwin, 39-56 [pierwodruk: „Mind” 14 (1905), 479-493; wyd. polskie: Russell 1967]. https://doi.org/10.1093/mind/XIV.4.479
Russell B. (1963), Knowledge by Acquaintance and Knowledge by Description [w:] Mysticism and Logic, London: George Allen & Unwin, 152-167 [pierwodruk: “Proceedings of the Aristotelian Society” 11 (1911), 108-128]. https://doi.org/10.1093/aristotelian/11.1.108
Russell B. (1967), Denotowanie, tłum. J. Pelc [w:] Logika i język, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 253-275.
Russell B. (1973), The Problems of Philosophy, London–Oxford–New York: Oxford University Press. [pierwsze wyd.: London: Wiliams and Norgate, 1912; wyd. polskie: Problemy filozofii, tłum. W. Sady, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995].
Russell B. (1985), The Philosophy of Logical Atomism, Chicago: Open Court [pierwodruk: „The Monist” 28 (1918): 495-527; 29: 32-63, 190-222, 345-380].
Russell B. (1992), Theory of Knowledge, London–New York: Routledge.
Russell B. (2005), Introduction to Mathematical Philosophy, New York: Barnes and Noble. [pierwsze wyd.: London: Allen and Unwin 1919].
Russell B., Whitehead A. N. (1960), Principia Matematica, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press.
Rygalski A. (2004), Frege o prawdzie [w:] Wokół filozofii logicznej, J. Malinowski, A. Pietruszczak (red.), Toruń: Wydawnictwo UMK, 295-310.
Searle J. (1995), Intencjonalność percepcji, tłum. T. Bigaj [w:] Filozofia percepcji, B. Stanosz (red.), Warszawa: Aletheia, 223-263.
Simons P. (1991), Part/Whole II: Mereology since 1900 [w:] Handbook of Metaphysics and Ontology, vol. 2, H. Burkardt, B. Smith (eds.), Munich: Philosophia, 673-675.
Simons P. (1992), On What There Isn’t: The Meinong — Russell Dispute [w:] Philosophy and Logic in Central Europe from Bolzano to Tarski, Dordrecht: Kluwer, 159-191. https://doi.org/10.1007/978-94-015-8094-6_7
Sluga H. (1980), Gottlob Frege, London: Routledge.
Smith B. (1989), Constraints on Correspondence [w:] Traditionen und Perspektiven der Analytischen Philosophie, W. Gombocz, H. Rutte, W. Sauer (hrsg.), Wien: Hölder/Pichler/Tempsky, 415-430.
Stróżewski W. (1992), Wykłady o Platonie, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Weizsäcker F. (1978), Jedność przyrody, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wettstein H. (1990), Frege — Russell Semantics?, „Dialectica“ 44 (1-2), 113-135. https://doi.org/10.1111/j.1746-8361.1990.tb01654.x
Wittgenstein L. (1997), Tractatus logico-philosophicus, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wolniewicz B. (1977), Semantyka Fregego [w:] G. Frege, Pisma semantyczne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, VII-XXXII.
Angelelli I. (1979), Frege’s Notion of “Bedeutung” [w:] Logic, Methodology and Philosophy of Science VI, L. Cohen, J. Łoś, H. Pfeifer, K. Podewski (eds.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Amsterdam–New York–Oxford: North Holland, 735-753. https://doi.org/10.1016/S0049-237X(09)70231-9
Baldwin T. (1991), The Identity Theory of Truth, „Mind” 100, 35-52. https://doi.org/10.1093/mind/C.397.35
Besler G. (2010), Gottloba Fregego koncepcja analizy filozoficznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Blandzi S. (1992), Henologia, meontologia, dialektyka, Warszawa: IFiS PAN.
Burkhardt H., Dufour C. (1991), Part/Whole I: History [w:] Handbook of Metaphysics and Ontology, vol. 2, H. Burkardt, B. Smith (eds.), Munich: Philosophia, 663-673.
Carl W. (1994), Frege’s Theory of Sense and Reference: Its Origins and Scope, Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139172356
Chrudzimski A. (1997), Od Brentana do Husserla. Ontologia intencjonalności, „Principia” XVIII-XIX, 71-94.
Coffa J. A. (1980), Russell as a Platonic Dialogue: The Matter of Denoting, „Synthese” 45, 43-70. https://doi.org/10.1007/BF00413986
Davidson D. (1969), True to the Facts, „Journal of Philosophy” 66, 748-764 [przekład polski: Zgodność z faktami, przeł. M. Szczubiałka [w:] Eseje o prawdzie, języku i umyśle, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1992, 33-59]. https://doi.org/10.2307/2023778
Dodd J., Hornsby J. (1992), The Identity Theory of Truth: Reply to Baldwin, „Mind” 101, 319-322. https://doi.org/10.1093/mind/101.402.319
Dummett M. (1991), Frege and Other Philosophers, Oxford: Clarendon Press.
Frege G. (1918), Der Gedanke. Eine Logische Untersuchung, „Beiträge zur Philosophie des deutschen Idealismus” I: 58-77 [tłum. polskie: Frege 1977b].
Frege G. (1977a), Sens i znaczenie [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 60-88.
Frege G. (1977b), Myśl. Studium logiczne [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 101-129.
Frege G. (1977c), Kilka tez o logice [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 132-133.
Frege G. (1977d), Szkic dla Darmstaedtera [w:] Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 133-139.
Frege G. (1979), Posthumous Writtings, H. Hermes, F. Kambartel, F. Kaulbach (eds.), transl. P. Long, R. White, Oxford: Blackwell [oryginał niemiecki: Nachgelassene Schriften und wissenschaftlicher Briefwechsel, vol. 1, Hamburg: Meiner, 1969].
Frege G. (1980), Philosophical and Mathematical Correspondence, G. Gabriel et al. (eds.), Oxford: Oxford University Press.
Frege G. (1988), Die Grundlagen der Arithmetik, Hamburg: Meiner.
Gabriel G. (1986), Frege als Neukantianer, „Kant Studien” 77, 84-101. https://doi.org/10.1515/kant.1986.77.1-4.84
Greimann D. (1994), Freges These der Undefinierbarkeit von Wahrheit. Eine Rekonstruktion ihres Inhalts und ihrer Begründung, „Grazer Philosophische Studien” 47, 77-114. https://doi.org/10.5840/gps19944730
Gut A. (2005), Gottlob Frege i problemy filozofii współczesnej, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Hempoliński M. (1975), Thomasa Reida krytyka idealizmu subiektywnego z pozycji filozofii zdrowego rozsądku [w:] Reid T. (1975), Rozważania o władzach poznawczych człowieka, tłum. M. Hempoliński, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hempoliński M. (1989), Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hintikka J. (1992), Intencje intencjonalności [w:] Eseje logiczno-filozoficzne, przeł. A. Grobler, Warszawa: PWN, 106-152.
Husserl E. (2000), Badania logiczne t. II/I, przeł. J. Sidorek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hylton P. (2010), Frege and Russell [w:] The Cambridge Companion to Frege, M. Potter, T. Ricketts (eds.), Cambridge: Cambridge University Press, 509-549. https://doi.org/10.1017/CCOL9780521624282.013
Kahn C. (2018), Platon i dialog sokratyczny, przeł. M. Filipczuk, Warszawa: Teologia Polityczna.
Kant I. (1957), Krytyka czystego rozumu, t. I-II, przeł. R. Ingarden, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kleemeier U. (1997), Gottlob Frege. Kontext-Prinzip und Ontologie, München: Karl Alber.
Korhonen A. (2018), Frege, the Normativity of Logic, and the Kantian Tradition [w:] New Essays on Frege — Between Science and Literature, G. Bengston, S. Säätelä, A. Pichler (eds.), Bergen: Springer, 47-74. https://doi.org/10.1007/978-3-319-71186-7_4
Kremer M. (2010), Sense and Reference [w:] The Cambridge Companion to Frege, M. Potter, T. Ricketts (eds.), Cambridge: Cambridge University Press, 220-292. https://doi.org/10.1017/CCOL9780521624282.007
Künne W. (2007), Abstrakte Gegenstände. Semantik und Ontologie, Frankfurt am Main: Klostermann.
Künne W. (2010), Die Philosophische Logik Freges — Ein Kommentar, Frankfurt am Main: Klostermann.
Kutschera F. (1989), Gottlob Frege — Eine Einführung in sein Werk, Berlin–New York: de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110853933
Łagosz M. (2000), Znaczenie i prawda. Rozważania o Fregowskiej semantyce zdań, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łukasiewicz J. (1920), Logika dwuwartościowa, „Przegląd Filozoficzny” 23, 189-205. [przedruk w: J. Łukasiewicz, Logika i metafizyka, J. Jadacki (red.), Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1998, 110-115].
Moore G. E. (1899), The Nature of Judgment, „Mind” 8, 176-193. https://doi.org/10.1093/mind/VIII.2.176
Przełęcki M. (1986), O paradoksach Platońskiego „Parmenidesa”, „Studia Filozoficzne” 6, 47-62.
Reid T. (1975), Rozważania o władzach poznawczych człowieka, tłum. M. Hempoliński, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Rotter K. (red.) (1997), Próby gramatyki filozoficznej, F. Brentano, G. Frege, Ch. Thiel, przeł. i oprac. K. Rotter, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Russell B. (1904), Meinong’s Theory of Complexes and Assumptions, „Mind” 13, 204-219, 336-354, 509-524. https://doi.org/10.1093/mind/XIII.1.509
Russell B. (1906), On the Nature of Truth, „Proceedings of the Aristotelian Society. New Series” 7, 28-49.
Russell B. (1937), The Principles of Mathematics, London: George Allen & Unwin [pierwsze wyd. 1903].
Russell B. (1956), On Denoting [w:] Logic and Knowledge, London: George Allen & Unwin, 39-56 [pierwodruk: „Mind” 14 (1905), 479-493; wyd. polskie: Russell 1967]. https://doi.org/10.1093/mind/XIV.4.479
Russell B. (1963), Knowledge by Acquaintance and Knowledge by Description [w:] Mysticism and Logic, London: George Allen & Unwin, 152-167 [pierwodruk: “Proceedings of the Aristotelian Society” 11 (1911), 108-128]. https://doi.org/10.1093/aristotelian/11.1.108
Russell B. (1967), Denotowanie, tłum. J. Pelc [w:] Logika i język, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 253-275.
Russell B. (1973), The Problems of Philosophy, London–Oxford–New York: Oxford University Press. [pierwsze wyd.: London: Wiliams and Norgate, 1912; wyd. polskie: Problemy filozofii, tłum. W. Sady, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995].
Russell B. (1985), The Philosophy of Logical Atomism, Chicago: Open Court [pierwodruk: „The Monist” 28 (1918): 495-527; 29: 32-63, 190-222, 345-380].
Russell B. (1992), Theory of Knowledge, London–New York: Routledge.
Russell B. (2005), Introduction to Mathematical Philosophy, New York: Barnes and Noble. [pierwsze wyd.: London: Allen and Unwin 1919].
Russell B., Whitehead A. N. (1960), Principia Matematica, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press.
Rygalski A. (2004), Frege o prawdzie [w:] Wokół filozofii logicznej, J. Malinowski, A. Pietruszczak (red.), Toruń: Wydawnictwo UMK, 295-310.
Searle J. (1995), Intencjonalność percepcji, tłum. T. Bigaj [w:] Filozofia percepcji, B. Stanosz (red.), Warszawa: Aletheia, 223-263.
Simons P. (1991), Part/Whole II: Mereology since 1900 [w:] Handbook of Metaphysics and Ontology, vol. 2, H. Burkardt, B. Smith (eds.), Munich: Philosophia, 673-675.
Simons P. (1992), On What There Isn’t: The Meinong — Russell Dispute [w:] Philosophy and Logic in Central Europe from Bolzano to Tarski, Dordrecht: Kluwer, 159-191. https://doi.org/10.1007/978-94-015-8094-6_7
Sluga H. (1980), Gottlob Frege, London: Routledge.
Smith B. (1989), Constraints on Correspondence [w:] Traditionen und Perspektiven der Analytischen Philosophie, W. Gombocz, H. Rutte, W. Sauer (hrsg.), Wien: Hölder/Pichler/Tempsky, 415-430.
Stróżewski W. (1992), Wykłady o Platonie, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Weizsäcker F. (1978), Jedność przyrody, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wettstein H. (1990), Frege — Russell Semantics?, „Dialectica“ 44 (1-2), 113-135. https://doi.org/10.1111/j.1746-8361.1990.tb01654.x
Wittgenstein L. (1997), Tractatus logico-philosophicus, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wolniewicz B. (1977), Semantyka Fregego [w:] G. Frege, Pisma semantyczne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, VII-XXXII.
Pobrania
Opublikowane
2021-10-25
Jak cytować
Heflik, W. (2021). Wokół "Der Gedanke". Spór Russella z Fregem o naturę myśli, sądu i faktu. Filozofia Nauki, 29(1), 5–41. https://doi.org/10.14394/filnau.2021.0001
Numer
Dział
Artykuły
Filozofia Nauki | ISSN 1230-6894 | e-ISSN 2657-5868